چطور یک معامله خودرو بی عیب و نقص انجام دهیم؟

برای اینکه یکه معامله بی عیب و نقص انجام دهیم و به مشکلات احتمالی برنخوریم باید اصول و روشهای تخصصی این کار را بدانیم و به آنها آگاهی داشته باشیم.

مراحلی که برای انجام یک معامله خودرو بی نقص و صحیح باید انجام دهیم به شرح زیر است:

۱) بازدید و کارشناسی فنی خودرو:

در این مرحله، خریدار به همراه کارشناس، نزد فروشنده می‌رود و خودرو و مدارکش را بازدید می‌کند. تأکید می‌شود: به هــــــیچ وجه خودتان تنها خودرو را کارشناسی نکنید و همچنین پیش از کارشناسی خودرو «قولنامه» نکنید. پس اگر خودرو را پسند کردید، دو کارشناس(صافکار و مکانیک) باید خودرو را ببینند چراکه کارشناسی خودرو ریزه کاری های زیادی دارد که خودتان از عهده آن برنمی آیید و ممکن است فاجعه بیافرینید و با خرید یک خودروی چپی، راحت ۱۰ میلیون تومان ضرر کنید. (هزینه هر کارشناسی برای خودرو‌های عادی، حدود ۲۰ الی ۶۰ هزار تومان است).

باور کنید بعضی از کلاهبردار‌ها جوری ماشین را مرتب می‌کنند که باورتان نمی‌شود این خودرو قبلا کوچکترین تصادفی داشته باشد.

کارشناس صافکار به شما درباره تصادف‌ها و رنگ‌شدگی‌ها و تعویض‌های قطعات بدنه اطلاعات می‌دهد. کارشناس مکانیک هم شرایط فنی خودرو را برایتان شرح می‌دهد. دقت کنید که صافکار باید به بدنه خودرو دست بکشد، تک تک در‌های ماشین را باز و بسته کند، با ناخن روی رنگ جا‌های مختلف ضربه بزند، و چه بهتر که دستگاه آزمايش ضخامت رنگ داشته باشد (برای تشخیص رنگ شدگی و بتونه‌کاری).

نکته: اگر خودروی انژکتوری خریداری می‌کنید، کارشناسی خودرو بدون دستگاه دیاگ بی‌فایده است. پس اگر کسی گفت خودرو را کارشناسی می‌کنم و دیاگ را به خودرو متصل نکرد، به نتیجه کارشناسی‌اش اعتماد نکنید.

برای کارشناسی خودرو باید یک جوری با همه توافق کنید. یا مکانیک باید همراه شما بیاید، یا فروشنده باید رضایت بدهد و خودروی خود را پیش مکانیک بیاورد.

در کارشناسی فنی خودرو، موارد زیر انجام می‌شوند:

تست سلامت موتور

تست تعلیق

آزمایش تکنیکال

تست عیب یابی از لحاظ کارکرد موتور، لوله اگزوز، باتری، آج لاستیک‌ها و …

تست رنگ و بدنه

آزمایش و تست آج لاستیک

تست چراغ و نور

تست آپشن‌ها و تطبیق آن با کارت خودرو و سند.
در صورتی که خودرو هیچ مشکلی نداشت، کارشناس به شما کاغذی می‌دهد که تمام نتایج بررسی در آن نوشته شده‌است.

۲) قولنامه:

قولنامه کنید. قولنامه یک برگه کاغذ است که با کاربُن در دو نسخه تهیه می‌شود. کاربُن در این زمینه بهتر و رایج تر از فوتوکپی عادی است. (اصل قولنامه در اختیار خریدار و کپی آن در اختیار فروشنده می‌ماند).

مواردی که باید در قولنامه نوشته شود عبارتند از:

نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، شماره تلفن و آدرس محل سکونت طرفین معامله، مورد معامله با قید تمام جزئیات روی کارت شناسایی خودرو (نوع، مدل، تیپ، شماره پلاک شهربانی فعلی، شماره موتور و شماره شاسی) و مبلغ معامله.

مبلغی به عنوان بیعانه (عرفا یک میلیون تومان) پرداخت می‌کنید و زمان مراجعه به تعویض پلاک و تنظیم سند قطعی را قید می‌کنید. همچنین شیوه پرداخت پول هم اینجا مشخص می‌شود. عرفا یک میلیون پیش پرداخت است و مابقی مبلغ، منهای یک میلیون تومان، در تعویض پلاک به صورت «چک رمزدار» یا «چک تضمین‌شده بانکی» در تعویض پلاک پرداخت می‌شود. یک میلیون نهایی، پس از تنظیم سند قطعی در محضر پرداخت می‌شود. این بهترین و کم خطر‌ترین شیوه معامله برای هر دو طرف است.

به هیچ وجه پیش از مراجعه به تعویض پلاک بیشتر از یک میلیون و پانصد هزار تومان پول نپردازید. معمولا برای مراجعه به تعویض پلاک، یک مهلت ۵ روزه در نظر گرفته می‌شود و در صورت مراجعه نکردن هر یک از طرفین تا این تاریخ، معامله فسخ می‌شود. اما عُرفا همان روز قولنامه، یا فردای آن روز به تعویض پلاک مراجعه می‌شود.

ضمنا قید می‌کنید که در صورت فسخ معامله از جانب هر یک از طرفین، مبلغ فلان تومان به عنوان خسارت به طرف مقابل پرداخت می‌شود. (عرفا پانصد هزار تومان).

اگر قصد نداشتید «تعویض پلاک» فوراً انجام دهید، خودرو را به پارکینگ‌های شبانه‌روزی منتقل می‌کنید. بعضی پارکینگ‌ها یک فیش می‌نویسند، سپس فیش را به دو قسمت پاره می‌کنند و هر قسمت را به طرفین معامله می‌دهند! و تنها در صورتی که هر دو قسمت فیش با هم به پارکینگ بیایند، خودرو از پارکینگ ترخیص می‌شود.

علت این کار این است که خریدار مطمئن باشد که فروشنده در خودرو دخل و تصرف نمی‌کند، چیزی از خودرو کم و زیاد نمی‌کند و آن را به فرد دیگری نمی‌فروشد و با پول بیعانه فرار نمی‌کند! فروشنده هم در ازای مبلغ ناچیز، خودروی خود را در اختیار خریدار ناشناس قرار نمی‌دهد.

۳) مراجعه به مراکز تعویض پلاک نیروی انتظامی:

یکی از خطرناکترین کار‌ها این است که خودرو را «قولنامه‌ای و بدون فک پلاک» به خریدار واگذار کنید چراکه خریدار هر خلافی با خودرو بکند، به نام مالک پلاک (که در این لحظه شما هستید) ثبت می‌شود. پس اگر ناگهان ۱۰ امتیاز منفی در گواهینامه‌تان دیدید، تعجب نکنید. این یک تجربه واقعی است و دلیلی ندارد شما تکرارش کنید. به هیچ وجه خودرو را با پلاک خودتان به خریدار واگذار نکنید. چون اگر قضیه به امتیاز منفی ختم به خیر شود، خیلی شانس آورده‌اید! ممکن است جرائم جدی‌تر و حتی قتل با خودروی شما صورت بگیرد و مسئول قانونی این اتفاقات، شخص مالک پلاک خودروست.

چطور تعویض پلاک کنیم؟

خریدار و فروشنده به همراه هم، به یکی از مراکز تعویض پلاک خودرو مراجعه می‌کنند و تمام مدارکی که گفتیم را همراهشان می‌برند. گاهی وقت‌ها فروشنده وقت و حوصله تعویض پلاک را ندارد؛ بنابراین در دفتر اسناد رسمی، در ازای پرداخت همان پولی که قرار بود در تعویض پلاک بگیرد، به خریدار وکالت تعویض پلاک می‌دهد و خریدار به تنهایی، از طرف خودش و فروشنده به تعویض پلاک مراجعه می‌کند. هزینه این وکالتنامه به عهده فروشنده است. بعضی وقت‌ها فروشنده تمام مدارک را ارائه می‌دهد و هزینه انتقال سند نهایی محضری را هم همینجا می‌پردازد و کلا با خریدار خداحافظی می‌کند! اما این در صورتی است که فروشنده به خریدار اعتماد کند. چرا که هنوز پلاک فروشنده روی خودروست.

اگر طرفین معامله با هم به تعویض پلاک مراجعه می‌کنند، باید پیش از شروع فرایند، چک تضمین شده بانکی توسط فروشنده رویت شود. دقت کنید: فقط رویت شود. این چک باید مهر برجسته یا هولوگرام بانک را داشته باشد. در لحظه‌ای که فروشنده، سند انتقال را امضا می‌کند، متصدی انتقال از طرفین می‌خواهد که با هم حساب و کتاب کنند. در این لحظه چک تحویل فروشنده می‌شود. نه دیرتر و نه زودتر! فرایند تعویض پلاک جزئیات عجیبی ندارد و اگر مدارکتان کامل باشد، به مشکل بر نمی‌خورید. فقط این‌ها را در نظر داشته باشید:

البته جدیداً رسم شده، فروشنده و خریدار با هم توافق می‌کنند که در روز خاصی به مرکز تعویض پلاک رفته و در آنجا تمامی مراحل انتقال سند را انجام دهند که در اینصورت دیگر نیازی به نوشتن قولنامه نیست.

در آنجا «برگ سبز» جدیدی به خریدار داده می‌شود که همان حکم سند خودرو را دارد و شماره پلاک و شماره شاسی موتور در آن درج شده است.

موارد لازم در هنگام تعویض پلاک خودرو:
۱) حضور خریدار و فروشنده در مرکز تعویض پلاک الزامی است. در صورتی که فروشنده نتواند به هر علتی به مرکز مراجعه کند، باید وکالت نامه‌ای را به خریدار دهد تا او همه کارهای مربوطه را انجام دهد.

۲) هزینه وکالت نامه بر عهده فروشنده است. در صورتی که فروشنده کامل ،خریدار را بشناسد، تمامی مدارک را به خریدار در محضر تحویل می‌دهد و حتی هزینه‌ها را هم کامل پرداخت خواهد کرد؛ اما باز باید گفت که هنوز پلاک فروشنده روی خودرو قرار دارد تا زمانی که تمامی مراحل فک پلاک انجام شود.

۳) حتماَ باید فک پلاک انجام شود. در صورتی که فروشنده خودرو را با پلاک خود واگذار کند، هر خلافی که خریدار انجام دهد، به اسم فروشنده ثبت خواهد شد.

۴) بهتر است که هر دو طرف صبح زود به مرکز تعویض مراجعه کنند تا سریع کار خود را انجام دهند.

۵) مدارک قبلی و پلاک قدیمی به مرکز تعویض پلاک باید تحویل داده شوند. خودرو با پلاک جدید خارج خواهد شد.

۶) هزینه ارسال پستی کارت جدید خودرو بر عهده خریدار است.

۷) به هیچ وجه قبل از مشخص کردن وضعیت پلاک و فک آن، نباید اقدامی در خصوص ثبت سند و دریافت برگ سبز انجام داد.

هزینه تعویض پلاک به مبلغ ۴۵ هزار تومان به عهده خریدار است.

یک هزینه ۲ یا ۳ هزار تومانی هم آن وسط پرداخت می‌شود که هرکسی پول خرد داشت پرداخت می‌کند.

کارت قبلی خودرو به همراه پلاک قبلی تحویل مجموعه تعویض پلاک می‌شود و خودرو با پلاک جدید از مجموعه خارج می‌شود.

هزینه ارسال پستی کارت جدید خودرو بر عهده خریدار است. (۷ هزار تومان)

در این مرحله نیروی انتظامی درباره خودرو استعلام می‌گیرد و سپس امضای نهایی را از فروشنده می‌گیرد؛ بنابراین وقتی از این مرحله عبور کردید می‌توانید نفس نسبتاً راحتی بکشید!

نیروی انتظامی از مدارکی که قبلا گفتیم، با یک مورد کاری ندارد: مفاصا حساب شهرداری.

اگر خریدار، قبلا خودرویی داشته و آن را فک پلاک کرده باشد، کار مشکل می‌شود. اگر پلاک در همین مرکز شماره‌گذاری فک شده باشد، تا ۶ ماه در انبار می‌ماند و می‌توانید بلافاصله تحویل بگیرید. اما پلاک‌های مانده در انبار بعد از ۶ ماه قیچی می‌شوند. اگر قبلا پلاک داشته‌اید، حتما قبل از معامله تکلیف پلاکتان را مشخص کنید. اگر پلاک قیچی شده باشد، باید پیش از ساعت ۱۰ صبح معامله‌تان ثبت بشود تا بتوانید آخر وقت اداری همان روز، پلاک تازه ساخته شده را تحویل بگیرید! اگر پلاک در مرکز شماره گذاری دیگری باشد، باید پرس و جو کنید و ببینید چه می‌شود کرد!

هر شخص به تعداد بیشترین خودرو‌هایی که در یک زمان به نامش بوده، پلاک دارد! مثلا من اگر سه خودرو همزمان داشته باشم، ۳ پلاک دارم. اگر هر کدام از خودرو‌ها را بفروشم، پلاک آن آزاد می‌شود، اما به نام من می‌ماند و وقتی خودروی دیگری بخرم، فقط از همان پلاک می‌توانم استفاده کنم. مــــگر اینکه قصد داشته باشم پلاک را به نشانی شهر دیگری ثبت کنم. در حالت کلی، تعدد پلاک محدودیتی ندارد.

اگر شکایتی روی پلاک‌هایتان ثبت شده باشد، تا پیش از رفع تکلیف شکایت، نمی‌توانید خودرو معامله کنید.

۴) مراجعه به دفتر اسناد رسمی و ثبت سند قطعی:

جلوی در تمام مراکز تعویض پلاک، محضر هست. بهترین کار این است که مستقیما به یکی از این دفاتر بروید و کار را یکسره کنید. معمولا تنظیم قرار محضر بعد از این دشوار می‌شود! محضر تمام مدارک بالا را تحویل می‌گیرد و خصوصا اگر مفاصا حساب شهرداری را نداشته باشید، نقل و انتقال را ثبت نمی‌کند! فرایند ثبت سند حدودا چهل دقیقه طول می‌کشد.

محضردار یک مقدار خیار هم از طرفین می‌گیرد. خیار در مباحث حقوقی یعنی اختیار! مثلا در توضیحات می‌نویسد: «خیار غبن فاحش» از طرفین سلب می‌شود. یعنی هیچ یک از طرفین نمی‌توانند بعدا مدعی شوند که “من ضرر فاحش و عجیبی در این معامله کردم و می‌خواهم معامله را فسخ کنم. ” یک چیز‌های دیگری هم می‌نویسند درباره اینکه اگر این خودرو مفسده‌ای داشته باشد و تا ۱۰ سال آینده این مفسده کشف شود، مسئولیت آن به عهده فروشنده است.

پیش از امضای سند، حتما حتما تمام توضیحات را بخوانید و هرجایش را نفهمیدید، از محضردار بپرسید که منظورش چیست!

مبلغ معامله خودرو‌های زیر ۵۰ میلیون تومان، معمولا ۱۰ میلیون تومان ثبت می‌شود تا حق ثبت زیاد نشود. هزینه پایه حق ثبت حدود ۲۵۰ هزار تومان است که توسط فروشنده پرداخت می‌شود.

بعد از تعویض پلاک بهتر است فوراً به دفترخانه مراجعه شود

طبق قانون، تعویض پلاک خودرو، فقط عوض شدن پلاک خودرو طرفین (خریدار و فروشنده) است و مالکیت خودرو همچنان به نحوه قبلی برقرار است، پس عقل حکم میکند که خریدار بلافاصله پس از تعویض پلاک، با مراجعه به یک دفترخانه اسناد رسمی اقدام به، بنام زدن سند اتومبیل برای خود نماید تا در انتقال و فروش بعدی خودرو دچار مشکل نشود (ممکن است به علت عدم انتقال مالکیت، نتواند خودرو را به کس دیگری بفروشد.)

اگر در وکالتی که به خریدار برای تعویض پلاک یا معامله خودرو می دهیم برایش مدتی برای تعویض پلاک یا معامله مشخص نکنیم، ممکن است پس از گذشت مدتی، خریدار با پلاک ما اقدام به تردد و خلاف کند.

در اینصورت باید در اولین فرصت با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام به ثبت دادخواستی مبنی بر فک پلاک و توقیف خودرو کنیم تا خودرو در اولین فرصت توقیف شود و خریدار ملزم به تعویض پلاک گردد. در چنین مواردی مدارکی که الزم داریم، وکالتی است که در دفترخانه به خریدار داده ایم و مبایعه نامه معامله خودرو (یا حداقل یکی از این دو مدرک).

پس در معامله خودرو، از دادن وکالت بدون مهلت به خریدار خودداری کنید.

۵) اگر خودرو بیمه بدنه دارد، مراجعه به نماینده بیمه مربوطه برای اخذ الصاقیه تغییر مالکیت:

بیمه ثالث مربوط به خودرو است و معامله شدن خودرو، هیچ اثری در آن ندارد و مهم نیست چه کسی برای بیمه مراجعه می‌کند. مثلا من الان خودرویی دارم. دوست من، برای ثبت بیمه خودروی من مراجعه می‌کند و بیمه را برای خودروی من ثبت می‌کند. این بیمه فارغ از این که این خودرو چند بار معامله بشود و در اختیار چه کسی باشد، روی خودرو هست و اعتبار دارد. تخفیفش هم تکان نمی‌خورد.

اما بیمه بدنه، مربوط به شخص است و برای اینکه بتوانید از آن استفاده کنید، باید به نام شخص مالک خودرو باشد. اگر نباشد، بیمه خیلی جدی خسارت شما را پرداخت نمی‌کند. بنابراین، پس از ثبت سند قطعی، اگر خودرو بیمه بدنه دارد، باید به نمایندگی بیمه بروید و با پرداخت مابه‌التفاوت تخفیف بیمه، یک الصاقیه ثبت کنید. در غیر این صورت، موقع استفاده از بیمه دچار مشکلات جدی خواهید شد! اگر هم خودرو بیمه بدنه ندارد که هیچ!

مدارک مورد نیاز برای معامله خودرو:

برای معامله صحیح یک خودرو، بایستی مدارکی داشته باشید. در لحظه‌ای که خودرو برای خرید یا فروش بازدید می‌شود، ۵ مورد اول هم باید ارائه شوند تا بعدا به مشکل بر نخورید. برای ۲ مورد آخر فرصت هست.

۱) کارت خودرو و برگ سبز:

اسناد اصلی شناسایی مالکیت خودرو از دید نیروی انتظامی، کارت خودرو و برگ سبز می‌باشد و در اصل، خودرو متعلق به کسی است که برگ سبز (و کارت خودرو) به نام اوست.

در صورت بروز اختلاف طرفین معامله، هر سند دیگری دالّ بر معامله داشته باشید، بدون حکم قضایی (یعنی دادگاه)، تبدیل به حکم توقیف خودرو نخواهد شد و معامله در لحظه‌ای قطعی می‌شود که «برگ سبز» انتقال یابد (باید تغییرات مهم خودرو از قبیل: تعویض موتور و…. در برگ سبز قید می‌شود).

۲) برگه کمپانی (فاکتور فروش خودرو که نشان می‌دهد فلان خودروساز در فلان تاریخ این خودرو را با چه شماره موتور، و چه شماره شاسی به چه کسی و با چه قیمتی فروخته است):

به عنوان مثال روی برگه کمپانی خودروهای لیزینگی قید می‌شود که «سند در رهن کمپانی است و مالک، حق ندارد بدون تسویه حساب با خودروساز، خودرو را بفروشد».

۳) سند قطعی:

در اولین معامله هر خودرو، یعنی زمانی که کسی مستقیما ماشینی را از خودروساز خریداری می‌کند، چیزی به اسم «سند» وجود ندارد ولی برای معامله‌های دوم و بیشتر، یک چیزی به نام «سند قطعی» وجود دارد که سربرگ قوه قضاییه و مهر برجسته دارد و در حددفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود.

نکته مهم:

البته در صورتیکه نام قید شده روی «برگه کمپانی»، با نام روی «برگه سبز» یکی باشد، نیازی به سند قطعی نیست و اگر یکی نباشد، بایستی «سند قطعی» وجود داشته باشد که نشان بدهد مالک فعلی خودرو، با مالک قبلی تسویه حساب کامل را انجام داده و معامله‌ آنها تحت نظارت و آگاهی قوه قضاییه، ختم به خیر شده است!

بد نیست بدانید که، ماجرای سند قطعی از اختلافات میان نیروی انتظامی و قوه قضاییه است. نیروی انتظامی می‌گوید من با این سند کاری ندارم و مالک خودرو، مالک «برگ سبز» است. اما قوه قضاییه می‌گوید من معامله را بدون تنظیم سند قطعی در دفاتر اسناد رسمی، به رسمیت نمی‌شناسم!

با این حساب بدانید که احتیاط شرط عقل است و بدون «سند قطعی» به هیچ وجه من الوجوه عنوان معامله نکنید.

۴) بیمه شخص ثالث:

بدیهی و عقلانی است که خودرویی که بیمه ثالث ندارد، حتی یک سانتی‌متر از جایش نباید تکان بخورد چه رسد به اینکه با چنین خودرویی معامله انجام شود.

۵) مدارک شناسایی و وکالت:

فروشنده خودرو در هنگام بازدید خودرو باید کارت ملی خود را نشان دهد تا معلوم شود: اگر شخصا مالک خودرو نیست، حتماً بایستی «وکالت تام محضری در امور معامله خودرو» داشته باشد. (این وکالت بایستی شامل دو قسمت «شماره گذاری» و «تنظیم سند قطعی» باشد).

۶) مفاصا حساب عوارض شهرداری:

هر خودرو با توجه به نوع و کاربری و ابعاد آن، هر سال باید عوارض به شهرداری پرداخت کند (معمولا بیشتر مردم هر سال عوارض را پرداخت نمی‌کنند و صبر می‌کنند تا موقع معامله خودرو عوارض شهرداری را پرداخت کنند.

به طور تقریبی سالانه ۳۰ هزار تومان (برای خودروهای سواری‌معمولی ایرانی) عوارض پرداخت می‌شود و در ازای آن یک برگه داده می‌شود.

عوارض شهرداری بر عهده فروشنده است و باید تا پایان سال جاری پرداخت شود. مثلا اگر فروردین ۹۵ خودرو را معامله می‌کنید، باید عوارض تا پایان ۹۵ پرداخت شود. دفاتر خدمات الکترونیک شهر این برگه را ارائه می‌دهند. برای پرداخت آن فقــــط باید کارت بکشید. وجه نقد قبول نمی‌کنند. «کارت خودرو» نیز بایستی همراهتان باشد.

۷) برگه عدم خلافی:

مالک پلاک فعلی، باید تمام جریمه‌هایش را پرداخت کند و برگه عدم خلاف را نشان دهد. فروشنده (مالک فعلی) با مراجعه به دفاتر پلیس + ۱۰ اگر جریمه‌ای وجود داشت پرداخت می‌کند و فیش پرداخت را به برگه خلافی الصاق می‌کند.

نکته مهم:

اگر برگه عدم خلافی نداشته باشید، باید در محل تعویض پلاک، خلافی خودرو را بگیرید( اگر در این هنگام، خلافی خودرو صفر نبود، حتماً با کارت‌های عابربانک بانک‌های دولتی خلافی را پرداخت کنید. البته خلافی خودرو همیشه یک هفته تاخیر دارد و در برگه قید می‌شود که «این عدم خلاف مربوط به یک هفته پیش است و خلاف‌های یک هفته

گذشته در آن قید نشده» ولی جای نگرانی ندارد چراکه خلاف مربوط به پلاک است و فروشنده هرقدر خلاف کرده باشد، ربطی به خریدار ندارد! این خلاف‌ها اگر شش ماه دیگر هم مشخص شوند، به نام پلاکی ثبت می‌شوند که با آن خلاف صورت گرفته).

۸) مدارک احراز محل سکونت خریدار:

برای هر پلاک، یک بار بایستی محل سکونت محرز شود ( درصورتیکه قبلا پلاک داشته‌اید، بدون این مدرک هم احتمالا کارتان راه می‌افتد. اما در حالت کلی باید یکی از این مدارک را داشته باشید: سند خانه، اجاره‌نامه، دفترچه بیمه تأمین اجتماعی، گواهی اشتغال به تحصیل، قبوض آب، برق، گاز، تلفن. همه این‌ها یا باید به نام خریدار باشد یا بستگان درجه یک او.)